Bạo loạn của Khurramites - Phong trào tôn giáo và chính trị bất ổn ở Iran thế kỷ thứ 8

Thế kỷ thứ 8 ở Iran là một thời kỳ đầy biến động với những cuộc chiến tranh, âm mưu chính trị và sự nổi lên của các phong trào tôn giáo. Trong bối cảnh hỗn loạn này, bạo loạn của Khurramites đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Iran. Phong trào này, kết hợp niềm tin tôn giáo phi truyền thống với những bất bình về chính trị và xã hội, đã lật đổ trật tự hiện có và tạo ra một thời kỳ không ổn định kéo dài.

Để hiểu được nguyên nhân dẫn đến bạo loạn Khurramites, cần xem xét bối cảnh chính trị và tôn giáo của Iran thế kỷ thứ 8. Đế chế Abbasid mới thành lập đang phải đối mặt với những thách thức lớn trong việc cai quản đế quốc rộng lớn của mình. Các nhóm thiểu số, bao gồm cả người Shia và các phái dị giáo khác, thường bị đối xử bất công và không được đại diện đầy đủ.

Trong bối cảnh này, Khurramites đã xuất hiện. Khởi đầu như một phong trào tôn giáo do Abu Muslim, một nhà thần học Shia nhiệt thành, lãnh đạo, Khurramites nhanh chóng thu hút những người bất mãn với chế độ cai trị Abbasid và những người tìm kiếm sự thay đổi xã hội. Những người theo Khurramites tin rằngQur’an, kinh Koran, nên được hiểu theo nghĩa đen và bác bỏ những lời giải thích truyền thống của các nhà ulama (nhà thần học Hồi giáo). Họ cũng phản đối việc chính quyền áp thuế bất công lên người dân nghèo và ủng hộ sự bình đẳng giữa tất cả mọi người.

Bạo loạn Khurramites bắt đầu vào năm 740 CN ở Khorasan, một vùng lãnh thổ rộng lớn ở đông bắc Iran ngày nay. Những người theo Khurramites đã nổi dậy chống lại chính quyền Abbasid và nhanh chóng chiếm được nhiều thành phố quan trọng. Cuộc nổi dậy lan rộng như bão lũ, thu hút hàng ngàn người tham gia vào phong trào.

Những cuộc chiến giữa Khurramites và quân đội Abbasid diễn ra liên tục trong suốt nhiều năm, với những thắng lợi và thất bại xen kẽ nhau. Cuộc nổi dậy đã tạo ra sự hỗn loạn và bất ổn ở Iran, ảnh hưởng đến nền kinh tế, thương mại và đời sống thường ngày của người dân.

Bên cạnh yếu tố tôn giáo, bạo loạn Khurramites còn được thúc đẩy bởi những bất bình xã hội sâu sắc. Người nông dân nghèo, những người buôn bán nhỏ lẻ và những tầng lớp khác bị áp bức đã tìm thấy trong phong trào Khurramites một cơ hội để thay đổi số phận của mình.

• Yếu tố tôn giáo:
  • Tin vào sự giải thích theo nghĩa đen của Qur’an
  • Bác bỏ những lời giải thích truyền thống của các nhà ulama (nhà thần học Hồi giáo)
• Yếu tố xã hội và chính trị:
  • Phản đối áp thuế bất công lên người dân nghèo

Bất chấp sự ủng hộ đông đảo, cuộc nổi dậy Khurramites cuối cùng đã bị dập tắt bởi quân đội Abbasid vào năm 783 CN. Sau khi Abu Muslim, lãnh đạo phong trào, bị ám sát, Khurramites dần tan rã và bị đàn áp.

Hậu quả của Bạo loạn Khurramites:

Mặc dù không thành công trong việc lật đổ chế độ Abbasid, bạo loạn Khurramites đã để lại những hậu quả đáng kể trong lịch sử Iran:

• Sự suy yếu của Abbasids: Cuộc nổi dậy đã làm suy yếu đế chế Abbasid và phơi bày những điểm yếu trong hệ thống cai trị của họ.

• Sự trỗi dậy của các phong trào Shia: Cuộc nổi dậy đã thúc đẩy sự phát triển của các phong trào Shia khác ở Iran và Trung Đông, thúc đẩy sự phân chia tôn giáo trong thế giới Hồi giáo.
• Ảnh hưởng đến tư tưởng tôn giáo: Phong trào Khurramites đã đặt ra những câu hỏi về cách hiểu và giải thích Qur’an, góp phần vào sự đa dạng hóa trong tư tưởng Hồi giáo.

Bạo loạn của Khurramites là một ví dụ về sức mạnh của các phong trào quần chúng và khả năng của chúng trong việc thách thức trật tự hiện có. Dù kết thúc bằng thất bại quân sự, phong trào này đã để lại một di sản lâu dài trong lịch sử Iran, góp phần vào sự hình thành của nền văn hóa và tôn giáo của đất nước.